Johan Geeroms - Manager Risk Underwriting

De waarde van de export van de Nederlandse landbouwsector bereikt ieder jaar recordhoogten. Zo bedroeg de waarde van de Nederlandse export over 2016 85 miljard euro, dat is 4,4 procent meer dan het jaar ervoor (CBS). Toch gaat het bij veel boeren en tuinders niet van een leien dakje. Denk aan bedreigingen als de invloed van grote retailers of de Brexit. Hoe reageert de overheid hierop en wat kunnen we verwachten in 2018?

Het regeerakkoord erkent de kracht van de agrarische sector. Titels als ‘Rutte 3 vergroent en versterkt marktmacht boeren’ kopten verschillende media. En terecht: Nederland is na de Verenigde Staten de grootste voedselexporteur van de wereld. En dat terwijl Nederland meer dan tweehonderd keer zo klein is in landoppervlak. De regering begrijpt dit ook: de agrarische sector is onmisbaar voor het realiseren van de ambities ten aanzien van economie, klimaat, energie, voedsel, gezondheid en een aantrekkelijk landschap. Zowel hier als over de grenzen.

David en Goliath

Een van de belangrijkste aangekondigde veranderingen voor de landbouw in het regeerakkoord is dat de mededingingswet wordt aangepast zodat samenwerking in de land- en tuinbouw expliciet wordt toegestaan. Dit om te compenseren voor de ongelijke machtsverhoudingen in de keten. Het woord ‘expliciet’ is een versterking van de nu al bestaande mogelijkheden voor tuinders en telersverengingen om zich te verenigen tegen grote retailers.

Het is een goede ontwikkeling, zowel voor de kleine landbouwer als de consument, dat de machtsverhoudingen (enigszins) worden rechtgetrokken.

In 2013 gaf het Europese Economische en Sociale Comité (EESC) harde kritiek op grote supermarktketens. Hen werd verweten misbruik te maken van hun inkoopmacht. Deze misbruikpraktijken leidden volgens het EESC tot het “versnelde verval van de agrarische voedselsector”, met als gevolg de ontregeling van de markt(verhoudingen) en nadelige gevolgen voor consumenten en leveranciers/producenten. In 2016 klaagden telers op verschillende landbouwwebsites over de hoge marges die Albert Heijn doorrekent aan de consument en de slechte behandeling van hun producten in het schap.

Het is dus een goede ontwikkeling, zowel voor de kleine landbouwer als de consument, dat deze machtsverhoudingen (enigszins) worden rechtgetrokken. Daar komt wel een nevenontwikkeling bij kijken. Kleine boeren produceren vaak niet tegen de laagste prijzen en velen van hen zijn aan het verduurzamen. Dit houdt in dat de kosten voor groente en fruit stijgen. Waar supermarkten gewend zijn om te stunten met prijzen, zullen zij moeten wennen aan een cultuuromslag. Het risico bestaat dat ook onder de grote retailers een consolidatiegolf gaat plaatsvinden, waardoor zij hun macht behouden.

Losse eindjes in het regeerakkoord

Het regeerakkoord meldt ook dat de overheid straks sectorale afspraken in de land- en tuinbouw algemeen verbindend (AVV) kan verklaren. Dit ten behoeve van bijvoorbeeld financiering van onderzoek naar innovatieve producten en het verplichten van duurzamere standaarden. “De Autoriteit Consument en Markt (ACM) krijgt een speciaal team voor geschillenbeslechting in de agro/nutri-keten”, aldus het regeerakkoord. Het is alleen de vraag wat de slagkracht van de ACM zal worden. Hoe gaan ze ervoor zorgen dat boeren en tuinders een betere prijs krijgen voor hun producten? En wie gaat de grensoverschrijdende controle uitvoeren en wat zijn de gevolgen als bedrijven zich niet houden aan de duurzamere standaarden?

Toename faillissementen

Hoewel het regeerakkoord veel goeds belooft voor de landbouw, is er één onderwerp dat schittert door afwezigheid: Brexit. De overheid heeft vooralsnog geen maatregelen getroffen voor de Nederlandse landbouw post-Brexit. En dat terwijl ons land het zwaarst getroffen zal worden. In de whitepaper ‘Brexit werpt eerste schaduwen vooruit’, onderzoekt Euler Hermes wat de internationale gevolgen zijn. Het Verenigd Koninkrijk is de tweede handelspartner voor Nederland en volgens de paper wordt de daling van het Britse pond al gevoeld. Agri-food ondernemingen melden een teruglopende afzet en we verwachten een toename van het aantal faillissementen in 2018. Het gaat vooral om bedrijven in bloemen, vlees, planten en andere agrarische producten.

Binnen onze landsgrenzen verwachten we in 2018 veel positieve ontwikkelingen, als de overheid de lijn van het regeerakkoord doortrekt. In het buitenland wordt het spannender. Maar hoewel Brexit een grote bedreiging vormt voor de Nederlandse landbouw, zijn we erg sterk op agrarisch en innovatief gebied. We wapenen ons tegen tegenslagen en kijken uit naar alle kansen die het nieuwe jaar voor ons in petto heeft.